Voorbij vergeving? Een introductie in het boek Spreuken

Door Bryan Beeckman in EZRA Bijbels tijdschrift 32: december 2016

Geselecteerde fragmenten

Het was de gewoonte in het oude Nabije Oosten om boeken toe te schrijven aan belangrijke personen. Op die manier verkregen die boeken een zeker gezag en werden ze verankerd in de traditie. Dit gebruik wordt ‘pseudepigrafie’ genoemd. Zo werd bijvoorbeeld de Pentateuch toegeschreven aan Mozes en de Psalmen aan David. Traditioneel wordt het boek Spreuken toegeschreven aan koning Salomo.

Natuurlijk kunnen we vandaag niet meer volhouden dat Salomo de auteur van Spreuken was. Dankzij de historisch-kritische exegese zijn we tot het besef gekomen dat de oorsprong van een bijbelboek gezien moet worden in het licht van een complexe ontstaansgeschiedenis van mondelinge en schriftelijke tradities, waarbij soms verschillende versies van een tekst naast elkaar bestonden en waarbij een tekst (meermaals) herwerkt werd. Wanneer we kijken naar het boek Spreuken, zien we dat het een verzameling is van collecties van spreuken en dat het dus niet van de hand van één enkele auteur kan zijn.

[..]

Een eerste verschil zien we in het eerste deel van het vers. De Hebreeuwse tekst spreekt over de wegen van een man, terwijl de Griekse tekst het heeft over de wegen van rechtvaardige mensen. De Griekse tekst verduidelijkt over welke soort personen het gaat. Twee andere verschillen zijn er in het tweede gedeelte van het vers. De Hebreeuwse versie zegt dat vijanden vrede zullen sluiten met elkaar door toedoen van God wanneer een man goede daden verricht, terwijl de Griekse versie duidelijk maakt dat goede daden van rechtvaardige mensen leiden tot vriendschap tussen vijanden. In het eerste geval is het God die bijdraagt tot de vergeving terwijl in het tweede geval het de daden zelf zijn die leiden tot verzoening. Wanneer God de vergeving tot stand brengt, is dit een daad van goddelijke genade en barmhartigheid. God heeft de mens onvoorwaardelijk lief en is bereid de fouten van de mens te vergeven. Wanneer het de mens is die een ander mens vergeeft, dan kunnen we spreken van intermenselijke liefde. Diegene die vergeving schenkt erkent de ander als volwaardig mens met zijn fouten en gebreken.

[..]

Het boek kent vele thema’s, waaronder vergeving. Wanneer we dit thema bestuderen in Spreuken 16,7, zien we dat de Griekse tekst een radicalere opvatting heeft omtrent vergeving dan de Hebreeuwse tekst. Het Grieks legt de verantwoordelijkheid tot vergeving in de handen van de mens zelf in plaats van in de handen van God. Ook roept de Griekse versie ons op om verder te gaan dan de daad van vergeving. We worden uitgedaagd om tot verzoening te komen met onze vijanden.

Dit nummer van Ezra – Bijbels tijdschrift is nog steeds verkrijgbaar. Losse nummers zijn bestelbaar voor 6 euro, incl. verzendingskosten, door overschrijving op rekeningnummer BE98 1237 7805 2493 ter attentie van de Vlaamse Bijbelstichting, met vermelding van ‘Ezra32’.

Leden van de Vlaamse Bijbelstichting krijgen het recentste nummer van EZRA om de drie maanden gratis opgestuurd.
→ Ontdek alle voordelen van het VBS lidmaatschap.