The Gospel of John. Een opmerkelijke film van Philip Saville

Door Gilbert Van Belle in VBS-Informatie Maart 2005

Terwijl Mel Gibsons film The Passion of The Christ in de pers alle aandacht kreeg en een hele controverse op gang bracht betref­fende een aantal belangrijke theologische kwesties, dreigt Philip Savilles film The Gospel of John, die in hetzelfde jaar gemaakt werd (2003), bij ons nagenoeg onbekend te blijven. Deze drie uur du­rende film is bij mijn weten bij ons niet te zien in de bioscoop. Wel kan men nu de dvd­-versie – met Nederlandse en Franse ondertiteling – verkrijgen bij AVIMO.

The Gospel of John is een Canadees-­Engelse productie van Vi­sual Bible International, Inc. De producer, een Canadees zaken­ man, is de kapitaalkrachtige jood Garth Dabrinsky. Naar zijn zeggen financierde hij de film om de relaties tussen joden en chris­tenen te bevorderen. Het Johannesevangelie is volgens hem daartoe bijzon­der geschikt omdat het een duidelijk onderscheid maakt onder de joden van Jezus’ tijd: joden die in Jezus geloven en joden die tegen hem zijn. Dat de film zeker niet anti­-joods wil overko­men, blijkt reeds uit de tekst die op het scherm wordt geprojec­teerd bij het begin van de film. Daarin wordt duidelijk gesteld dat de joodse wet niet toeliet iemand tot de kruisdood te veroordelen en dat Jezus en zijn eerste volgelingen joden zijn. De makers van de film kozen voor het script van de film de Good News Bible (Today’s English Version) omwille van de toeganke­lijkheid van deze verta­ling.

Voor deze film heeft Visual Bible International, Inc. uitste­kende acteurs aangetrokken uit onder andere de Royal Shakespea­re Com­pany(Londen). We vermelden Henry Ian Cusick (Jezus), Chris­topher Plummer (verteller), Diana Berriman (de moeder van Je­zus), Lynsey Baxter (Maria Magdalena), Nancy Palk (de Samariti­aanse vrouw), Stuart Bunce (de geliefde leerling), Daniel Kash (Petrus). De vertolking wordt door critici algemeen geprezen. In het bijzonder waardeert men het acteertalent van H.I. Cusick. Hij is er in geslaagd om met gratie, stijl en warmte een Jezus op scène te zetten, die volledig beantwoordt aan de christologie van het Johannesevangelie: het woord van God dat vlees geworden is. Ook de prestatie van C. Plummer, die als `verteller’ nooit in beeld komt, wordt toegejuicht. Hij weet op een meeslepende wijze de verhalende delen van het evangelie te brengen.

Dit artikel verscheen in het voormalige VBS-Informatie. In 2009, bij het begin van de 40ste jaargang, kreeg het blad een nieuwe vormgeving. Sindsdien verschijnt het onder de naam Ezra – Bijbels tijdschrift.
→ Bekijk de recentste nummers van Ezra – Bijbels tijdschrift.
 
Leden van de Vlaamse Bijbelstichting krijgen het recentste nummer van EZRA om de drie maanden gratis opgestuurd.
→ Ontdek alle voordelen van het VBS lidmaatschap.

De regisseur Philip Saville is niet aan zijn proefstuk toe. Hij hoort bij de top van de Britse televisie­ en filmregisseurs. Hij werkte voor ITV en BBC. Naast zijn vele zeer gewaardeerde tv­producties, regisseerde hij onder meer ook volgende films: `Ham­let’ (1964), `Oedipus the King’ (1968), `The Rainbirds’ (1971), `Metroland’ (1997) en `Love is a Survivor’ (2004).

Het script van de film, gemaakt door John Goldsmith, is vrij eenvoudig. Het is een letterlijke transcriptie van de tekst van het Johannesevangelie in de vertaling van de Good News Bible. De tekst van de 21 hoofdstukken van het evangelie worden op de voet gevolgd en uitgesproken. Men moet toegeven dat dit op het eerste gezicht niet vanzelfsprekend is. Hoe kan je als regisseur een mo­dern publiek boeien met een afscheidsrede die meer dan vier hoofdstukken lang is (Joh 13,31–17,26)? Hoe kan je met suc­ces de stem van de verteller en de dialogen van de karakters met elkaar vermengen? En: hoe kan je voor een film de verhaallijn van het Johannesevangelie behouden zoals die is? Maar het resultaat is verrassend boeiend: de film heeft veel weg van een biografische documentaire. Een verteller vertelt het verhaal en de acteurs spelen de verhaalde taferelen in historische decors.

De film werd opgenomen in het zuiden van Spanje, maar voor de tempelscène gebruikte men als locatie een filmstudio in Enge­land. Men heeft geen moeite gespaard om een zo realistisch moge­lijk beeld te geven van de tijd van Jezus. Niet alleen in de kledij, de scènes, maar ook in de soundtrack heeft men het historisch kader zo getrouw mogelijk trachten weer te geven. Bij dit alles konden de makers van de film steunen op een academisch advies­comité van bijbelwetenschappers. Daartoe behoorden onder andere Alan F. Segal (New York), Adele Reinhartz (Waterloo, Ontario), Bruce Waltke (Orlando, FL en Vancouver), Patricia Dutcher­Walls (Toronto, Ontario) en Charles Hedrick (Springfield, MO).

De bijbel verfilmen is een gewaagde onderneming, het Johan­nes­evangelie met zijn `hoge christologie’ des te meer. Een criticus schrijft dat `The Gospel of John een saaie, voorspelbare en trage vertelling is, waar de acteurs in het keurslijf van een verhaal zijn geperst door de regisseur’. Wat er ook van zij, deze drie uur durende film heeft me van het begin tot het einde geboeid. Wel kan men betreuren dat de Good News­vertaling werd gebruikt, die een vrije vertaling is. Zo stoorde mij geweldig de vertaling van de dubbele wending `amen, amen’, die 26 maal voorkomt, door `I am telling you the truth’. Het is ook opvallend dat, hoe getrouw de regisseur de tekst ook volgt, hij het toch niet kan laten om Maria Magda­le­na reeds vóór de scène aan het kruis ten tonele te voeren.

De film is een aanrader voor bijbelgroepen die het Johan­nesevangelie willen behandelen. Hij illustreert op een bijzondere wijze de eigen aard en de zeggingskracht van dit evangelie, waarin de dra­matische kunst, de commentariërende en de herhalende stijl een bijzondere rol spelen.