50 jaar ‘Sacrosanctum Concilium’ – Bijbel en liturgie sinds Vaticanum II

Door Paul Kevers in EZRA Bijbels tijdschrift 20: december 2013

Geselecteerde fragmenten

Exact 50 jaar geleden, op 4 december 1963, werd in Rome de Constitutie over de Heilige Liturgie, die door de concilievaders op 22 november was goedgekeurd, plechtig afgekondigd door paus Paulus VI. Dit eerste document van het door paus Johannes XXIII bijeengeroepen Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) wordt genoemd naar de beginwoorden ervan: Sacrosanctum Concilium (SC). Het is een mijlpaal in de geschiedenis van de liturgie. Een van de belangrijkste hervormingen – naast de invoering van de volkstaal – was het in ere herstellen van de ‘dienst van het woord’. De lezing uit de heilige Schrift kreeg opnieuw de plaats die haar toekomt. In de vroegere visie had de heilige mis drie hoogtepunten: offerande, consecratie en communie; de lezing van epistel en evangelie waren slechts een onderdeel van de minder belangrijke ‘voormis’. Maar de concilievaders bepaalden nu, met beeldspraak ontleend aan de kerkvaders, dat er in de eucharistieviering twee tafels worden gedekt: de tafel van het Woord, en de tafel van het Lichaam en Bloed des Heren. De eucharistieviering bestaat uit twee delen: de dienst van het woord en de dienst van de maaltijd. Beide delen zijn even belangrijk en op beide tafels is de Heer even ‘werkelijk tegenwoordig’: in het woord van de Schrift dat voorgelezen, beluisterd en toegelicht wordt, en in de gaven van brood en wijn waarover het grote dankgebed wordt uitgesproken en die aan de gemeenschap worden uitgedeeld.

[..]

In het nieuwe zondagslectionarium, dat in de jaren 1969-1971 verscheen, zijn er op zondagen en hoogfeesten drie Schriftlezingen en een antwoordpsalm. Het leesrooster is gespreid over drie jaren. De eerste lezing komt – behalve in de paastijd – altijd uit het Oude Testament en wordt gevolgd door een psalm. De tweede lezing is genomen uit de nieuwtestamentische briefliteratuur. De evangelielezing komt in het A-jaar hoofdzakelijk uit Matteüs, in het B-jaar uit Marcus en in het C-jaar uit Lucas. Het Johannesevangelie komt aan bod in de zogeheten ‘sterke tijden’ van het liturgisch jaar, op enkele zondagen in het B-jaar en jaarlijks op de tweede zondag door het jaar.

[..]

De terechte kritische opmerkingen en wensen tot herziening mogen ons echter niet doen vergeten dat het onder impuls van het Tweede Vaticaans Concilie uitgewerkte leesrooster ontegenzeggelijk een enorme stap vooruit is. De ‘tafel van het Woord’ staat rijkelijk gedekt. Het aanbod van bijbelteksten is sterk uitgebreid. Het Oude Testament heeft burgerrecht verkregen in de zondagsliturgie. Het nieuwe lectionarium biedt alle kansen voor een bijbels georiënteerde verkondiging.

De volledige versie van dit artikel kan u terugvinden in EZRA Bijbels tijdschrift 20: december 2013, verkrijgbaar voor €5, inclusief verzending, door overschrijving op rekeningnummer BE98 1237 7805 2493 ter attentie van de Vlaamse Bijbelstichting, met vermelding van ‘Ezra20′.
 
Leden van de Vlaamse Bijbelstichting krijgen het recentste nummer van EZRA om de drie maanden gratis opgestuurd.
→ Ontdek alle voordelen van het VBS lidmaatschap.