De ‘Apocalyps van Namen’. Een uitzonderlijk getuigenis

Door Joël Rochette in EZRA Bijbels tijdschrift 40: december 2018

Geselecteerde fragmenten

Enkele jaren geleden werd in de bibliotheek van het seminarie van Namen een opmerkelijk bijbelhandschrift uit de 14de eeuw herontdekt. Het bevat de Latijnse tekst van de Apocalyps van Johannes en is verlucht met tientallen miniaturen van uitzonderlijke kwaliteit. Het manuscript werd gepubliceerd in 2016 en sindsdien loopt er een tentoonstelling met reproducties van de miniaturen in
groot formaat op verschillende locaties in Wallonië. In Vlaanderen is dit bijzondere handschrift tot nog toe grotendeels onbekend gebleven.

[..]

‘Schrijven is een poort tekenen op een ondoordringbare muur en vervolgens die poort openen’, stelt Christian Bobin. Beseffen wij wel voldoende de kracht van het schrijven, het vermogen om al schrijvende alle mogelijke poorten te openen, ook de poort naar God? ‘Schrijf alles wat je ziet in een boek’, lezen we aan het begin van de Apocalyps (Apk 1,11). De Apocalyps van Johannes is inderdaad vóór alles een geschrift, een aaneenschakeling van woorden, zinnen en citaten, met als doel getuigenis af te leggen van een spirituele ervaring die zeker persoonlijk is maar ook ten diepste kerkelijk. Woorden schieten tekort, ze zijn te pover en te beperkt. De zinnen vertonen vreemde wendingen en de beelden zijn vaak schokkend. Johannes zou met afgesneden adem voor dood neergevallen zijn als hij niet gedragen werd door een kracht groter dan hijzelf.

De visioenen in de Apocalyps van Johannes lijken voor velen op een ondoordringbare poort, op een muur waartegen de menselijke rede en het gezond verstand zich te pletter lopen. De interpretatie van dit boek heeft in de loop der eeuwen aanleiding gegeven tot vreselijke uitwassen, millenaristische dromerijen en bloedige diaboliseringen. Het boek wekt waanbeelden op, prikkelt de nieuwsgierigheid, schrikt af of verleidt. Het neemt in de reeks van bijbelboeken de allerlaatste plaats in; betekent dit echter dat men het minacht of juist als een voltooiing beschouwt?

[..]

Onlangs werd een uitzonderlijk handschrift van de Apocalyps (her)ontdekt: het manuscript Namurcensis of Ms77 uit de bibliotheek van het Grootseminarie van Namen. Zorgvuldig bewaard door de priesters van het Naamse seminarie, die er de waarde niet van kenden, raakte het bedolven onder de andere oude handschriften van hun bibliotheek. Maar nu werd dit bijzondere ‘Manuscript van de Apocalyps van Namen’ eindelijk uitgegeven en is het toegankelijk voor allen. Het grote publiek had er nooit over gehoord. Enkele specialisten wisten van het bestaan ervan, slechts weinigen hadden het gezien.

Dit opmerkelijke handschrift is het werk van een anonieme kunstenaar uit het begin van de 14de eeuw, waarschijnlijk uit Normandië of uit Engeland. Het bevat de Latijnse tekst van de Apocalyps van Johannes, verlucht met 85 geschilderde en versierde miniaturen van uitzonderlijke kwaliteit. Het kan wedijveren met de beroemdste en kostbaarste Apocalypsen uit het einde van de 13 de en de 14 de eeuw: de Apocalyps van Cambridge, de Douce Apocalypse die in Oxford wordt bewaard, het Franse manuscript 403 en het Latijnse manuscript 14410 van de Nationale Bibliotheek van Frankrijk, of nog de miniaturen van de Burckhardt-Wildt-collectie, die zich voortaan in de Universiteit van Michigan bevinden, en de manuscripten 422 en 38, die in Cambrai en Metz worden bewaard.

Dit nummer van Ezra – Bijbels tijdschrift is nog steeds verkrijgbaar. Losse nummers zijn bestelbaar voor 7 euro, incl. verzendingskosten, door overschrijving op rekeningnummer BE98 1237 7805 2493 ter attentie van de Vlaamse Bijbelstichting, met vermelding van ‘Ezra40’.

Leden van de Vlaamse Bijbelstichting krijgen het recentste nummer van EZRA om de drie maanden gratis opgestuurd.
→ Ontdek alle voordelen van het VBS lidmaatschap.