Het boek Job in joodse literatuur na 1945

Door Marieke Dhont in EZRA Bijbels tijdschrift 22: juni 2014

Geselecteerde fragmenten

Tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben de joden meegemaakt wat geen mens, geen volk, zou mogen ondergaan. De Shoah, de term die door de joden zelf verkozen wordt voor wat in het Westen veelal de Holocaust genoemd wordt, was een drama voor het joodse volk, dat hen midden in hun theologie van een God die met zijn volk meeleeft raakte. De gebeurtenissen van 1939-1945 leidden tot een uiterst moeizaam verwerkingsproces dat op vele manieren concreet vorm heeft gekregen, onder meer in de literatuur. Binnen het kader van de literaire verwerking van de Shoah neemt de Bijbel een belangrijke plaats in, enerzijds als eeuwenoude inspiratiebron voor kunst en cultuur, anderzijds als religieuze literatuur. Met name het boek Job speelde daarbij een prominente rol, omdat de vraag naar de plaats van het lijden in de wereld daarin gesteld wordt. In dit artikel bekijken we de receptie van het boek Job in de joodse literatuur vanaf 1945 waarin de Shoah aan bod komt. Het is geenszins de bedoeling een exhaustief overzicht te bieden, maar een beeld te vormen van de manier waarop dit bijbelverhaal mensen heeft kunnen helpen in het te boven komen van het leed dat de periode 1939-1945 kenmerkte – een beeld dat aantoont dat de Bijbel een veelzijdige bron van literaire inspiratie en religieuze contemplatie blijft.

[..]

In het boek Job worden vele vragen gesteld, maar een bevredigend antwoord op de ultieme vraag waarom mensen lijden, wordt niet geboden. Auteurs grijpen heden ten dage terug naar dit bijbelboek, juist omdat ze dezelfde vragen stellen.

[..]

Wanneer het lijden zo grootschalig en kwaadaardig is als wat er zich afspeelde tijdens de Shoah, wordt de vraag naar de plaats van het lijden des te prangender gesteld. Nadenken over de thema’s, de beelden en de personages in Job heeft mensen kunnen helpen zelf een houding te formuleren ten opzichte van de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. Het boek Job biedt hen een bijbels voorbeeld van onrechtvaardig leed, en van de vragen die men stelt wanneer men daarmee geconfronteerd wordt. Joodse auteurs zoals Elie Wiesel, Primo Levi en Murray Haar doen in het spoor van Job precies hetzelfde: ze richten zich tot God om verantwoording. Het is eigen aan de mens vragen te stellen, zelfs al verwacht men geen antwoord – en hoewel de analogie tussen het bijbelverhaal en de geschiedenis voor sommigen niet bevredigend is, of men zich het meeste identificeert met de rebellerende kant van Job, toch kan het woord van God in het boek Job ook nu nog misschien het antwoord zijn.

De volledige versie van dit artikel kan u terugvinden in EZRA Bijbels tijdschrift 22: juni 2014, verkrijgbaar voor €5, inclusief verzending, door overschrijving op rekeningnummer BE98 1237 7805 2493 ter attentie van de Vlaamse Bijbelstichting, met vermelding van ‘Ezra22′.
 
Leden van de Vlaamse Bijbelstichting krijgen het recentste nummer van EZRA om de drie maanden gratis opgestuurd.
→ Ontdek alle voordelen van het VBS lidmaatschap.