VBS-reis naar Malta. Paulus achterna

Door Hans Ausloos in VBS-Informatie December 2006

In het kader van de bijbels-archeologische reizen die de Vlaamse Bijbelstichting sinds decennia organiseert, neemt de figuur van Paulus de laatste jaren een belangrijke plaats in. In reizen naar Griekenland, Turkije en verschillende eilanden in de Middellandse Zee waar Paulus volgens de overlevering voet aan wal zette, werden sinds 1998, onder de kundige leiding van emeritus-professor Frans Van Segbroeck, eredirecteur van de Vlaamse Bijbelstichting, talloze plaatsen bezocht die in de Handelingen van de Apostelen in de Brieven van Paulus met de grote apostel in verband worden gebracht. Buiten Rome, Paulus’ vermoedelijke eindstadium, was er nog één belangrijke plaats waar de bijbels-archeologische reizen van de VBS niet waren gepasseerd, namelijk Malta. Graag was professor Van Segbroeck ook nu weer de leidsman geweest, maar gezondheidsproblemen vormden een onvoorziene hindernis. Niettemin werd er vanuit de VBS voor geopteerd de reis, zij het met ondergetekende als reisleider, toch te laten doorgaan (7-14 augustus 2006).

Malta en Paulus

Het kleine eiland in de Middellandse Zee, nauwelijks 30 kilometer lang, is vanuit verschillende oogpunten het bezoeken waard. Het was hier dat de apostel Paulus, althans volgens de overlevering van Handelingen 27-28, voet aan land zette, nadat hij er schipbreuk leed toen hij in gevangenschap naar Rome werd gebracht. Over de historiciteit van dit verhaal zijn de meningen verdeeld. Bijbelwetenschappers zijn het er wel over eens dat deze perikoop vóór alles wil getuigen van wie Paulus is en van wat hij voor het ontluikende christendom betekent. Door te verhalen dat Paulus in staat is te voorspellen wat er tijdens de zeetocht zal gebeuren, dat hij als bij wonder gen hinder ondervindt van een dodelijke slangenbeet en dat hij de vader van de Romeinse gouverneur Publius weet te genezen, wil Lucas, de auteur van Handelingen, Paulus als Jezus’ volgeling bij uitstek presenteren. Uit het feit dat Lucas dit voorval in de wij-vorm vertelt, heeft men daarenboven in de traditie afgeleid dat ook Lucas één van de opvarenden was.

Wat er van de historiciteit van dit verhaal ook moge zijn, het is in ieder geval een feit dat de figuur van Paulus een immens belangrijke rol speelt in de geschiedenis en de beleving van de inwoners van de eilandengroep. De al dan niet smaakvol ingerichte kerken en kapellen die naar de apostel zijn genoemd, zijn talloos. Anders dan de vaak kitscherig ingerichte gebedshuizen, is de Sint-Paulus-baai, de inham met enkele piepkleine, onbewoonde en niet door toerisme bezoedelde eilandjes waar volgens de overlevering Paulus zou zijn gestrand, ronduit indrukwekkend. Een boottocht naar het grootste van die eilanden met daarop het reuzengrote Paulusbeeld, terwijl onderweg Psalm 23 gelezen werd, het oudtestamentische gebed waarop Lucas zich baseert wanneer hij Paulus’ schipbreuk evoceert, was ongetwijfeld één van de hoogtepunten van de reis. Binnen dit bijbelse luik is ook Rabat vermeldenswaard. De kerk van Rabat is immers gebouwd boven de grot waarin, steeds volgens de traditie, Paulus gedurende het oponthoud op Malta zou hebben verbleven. Een bezoek aan de Romeinse villa op de grens met het nabijgelegen Mdina, voerde eveneens terug naar de periode van de eerste eeuwen van onze tijdrekening.

Malta en de Johannietenorde

Wanneer, althans via de traditie die het eiland met Paulus heeft verbonden, Malta een belangrijke rol heeft gespeeld in de kerstening van het Westen, dan was het minstens even belangrijk in het vrijwaren van de christelijke fundamenten van onze beschaving dankzij de Johannietenorde. Immers, na te zijn verdreven van Rhodos kwam deze christelijke ridderorde die naastenliefde en ziekenzorg als oorspronkelijke aandachtspunten had, in 1530 op Malta terecht. De sporen die de Orde van Sint-Jan op Malta heeft nagelaten – de ridders werden in 1798 door Napoleon verdreven -, zijn fenomenaal. Vooral de hoofdstad Valetta met de co-kathedraal van Sint-Jan en het paleis van de grootmeesters getuigt van het grootse en roemrijke verleden van het eiland.

Prehistorisch Malta

Ten slotte bevorderen Malta en zijn nog kleinere zustereiland Gozo de bewustwording van de relativiteit van de actuele beschaving. Lang vóór in Egypte de eerste piramides werden opgericht, stonden op Malta immers al verscheidene, vermoedelijk aan vruchtbaarheidsgodinnen gewijde tempels, waarvan de oudste dateert van 3600 jaar vóór Christus.

Deze bijbels-archeologische reis van de Vlaamse Bijbelstichting was leerrijk en op haar eigen wijze onvergetelijk. Malta liet een diepe indruk na, die in de herinnering schier genegenheid wordt. Meer nog: als ík ooit schipbreuk zou moeten lijden, dan met de graagte op Malta…

Dit artikel verscheen in het voormalige VBS-Informatie. In 2009, bij het begin van de 40ste jaargang, kreeg het blad een nieuwe vormgeving. Sindsdien verschijnt het onder de naam Ezra – Bijbels tijdschrift.
→ Bekijk de recentste nummers van Ezra – Bijbels tijdschrift.
 
Leden van de Vlaamse Bijbelstichting krijgen het recentste nummer van EZRA om de drie maanden gratis opgestuurd.
→ Ontdek alle voordelen van het VBS lidmaatschap.