Waar zijn de os en de ezel gebleven? De kindheidsevangelies en het Oude Testament

Door Hans Ausloos in EZRA Bijbels tijdschrift 4: december 2009

Geselecteerde fragmenten

‘De bijen hommelden voort in hunne korven alsof heel het doffig stalleke een bloemhof was, buiten kraaiden er hanen en de goede ezel die recht gestaan was, met al dit over en weer geloop, kwam ook eens zien, lei zijn kop over de kribbe, zuchtte eens een zware zucht, en liet toen zijn zware warme asem over het borelingske gaan’. Zo verwoorrdde de Vlaamse schrijver Felix Timmermans in zijn Het kindeken Jezus in Vlaanderen aan het begin van de 20ste eeuw het kersttafereel. Samen met hem hebben ontelbare kunstenaars op alle mogelijke manieren het kerstgebeuren hertaald, verbeeld en op muziek gezet. Dat hoeft niet te verwonderen. Immers, de zogenoemde kindheidsevangelies behoren ongetwijfeld tot de meest tot de verbeelding sprekende passages uit het Nieuwe Testament. Met de term ‘kindheidsevangelies’ duidt men veelal de eerste hoofstukken aan van de evangelies volgens Matteüs (1,1-2,23) en Lucas (1,5-2,52), waarin hoofdzakelijk over de geboorte – en al wat er rechtstreeks aan voorafgaat – en de kindertijd van Jezus wordt verhaald. Alvorens van nabij in te gaan op deze passages, en vooral op de vraag hoe en in welke mate de auteurs van de kindheidsevangelies schatplichtig zijn aan het Oude Testament om hun boodschap over te brengen, sta ik beknopt stil bij de eigenheid ervan.

[..]

Vooreerst is er het motief van de goddelijke boodschapper: Maria krijgt bezoek van een engel van Godswege. Ook in de oudtestamentische geboorteverhalen is de engel van God een van de typerende personages. Naast de geboorteaankondiging van Ismaël aan Hagar in Genesis 16,7 kan bijvoorbeeld worden verwezen naar de geboorteaankondiging van Simson in Rechter 13. Ook daar is het een engel die aan Manoach en zijn vrouw de geboorte van het kind aankondigt.

[..]

Zelfs wie de kindheidsevangelies volgens Matteüs en Lucas in hun geheel en nauwgezet leest, zal er tevergeefs op zoek gaan naar de os en de ezel, die in menig kersttafereel vredig naast de kribbe liggen. Ook deze twee figuranten uit de volksdevotie vinden hun oorsprong in het Oude Testament, namelijk in het boek Jesaja.

De volledige versie van dit artikel kan u terugvinden in EZRA Bijbels tijdschrift 4: december 2009. Dit nummer van Ezra – Bijbels tijdschrift is echter niet meer verkrijgbaar. Recentere nummers van ons tijdschrift kan u terugvinden elders op deze website.
 
Leden van de Vlaamse Bijbelstichting krijgen het recentste nummer van EZRA om de drie maanden gratis opgestuurd.
→ Ontdek alle voordelen van het VBS lidmaatschap.