De dromen van Jozef. Het verhaal van Jezus’ geboorte volgens Matteüs
Door Hans Debel in EZRA Bijbels tijdschrift 24: december 2014
Geselecteerde fragmenten
Het is ook de manier waarop rond deze tijd van het jaar op scholen en elders het zogenoemde ‘kerstverhaal’ meestal wordt verteld: als een betrouwbare beschrijving van de concrete historische omstandigheden waarin Jezus ter wereld is gekomen. Niet zelden gebeurt dat in een rijkelijk geïllustreerde, sprookjesachtige hervertelling die het onbehaaglijke karakter van een eenzame bevalling op een koude winternacht in de Oudheid vakkundig onder de mat veegt, en in plaats daarvan ruime aandacht besteedt aan de blije gezichten, de knuffels en de cadeautjes die kinderen met een babybezoek associëren. Wie echter voorbij deze uitgaven op kindermaat de feitelijke bijbeltekst van het kerstverhaal wil lezen, komt van een kale reis terug: het kerstverhaal zoals het dankzij de traditionele kerststal in het collectieve geheugen gebeiteld staat, blijkt helemaal niet in de Bijbel te vinden. Slechts twee van de vier canonieke evangeliën vertellen over Jezus’ geboorte, maar talrijke details uit de eerste hoofdstukken van Matteüs en Lucas stemmen niet met elkaar overeen, en meerdere elementen uit het klassieke kerstverhaal ontbreken bij allebei. Bijgevolg geldt voor deze hoofdstukken hetzelfde als voor talrijke andere bijbelse teksten: ze kunnen niet zomaar worden beschouwd als een werkelijk gebeurd feitenrelaas. Precies die vaststelling roept echter de vraag op waarom beide evangelisten dan wel een verhaal over Jezus’ geboorte vertellen.
[..]
Hoewel Matteüs en Lucas om vergelijkbare redenen een proloog aan hun evangelie lijken te hebben toegevoegd, gaan zij in de concrete uitwerking ervan elk hun eigen weg. Lucas zet op subtiele wijze de eenvoudige afkomst van Jezus’ ouders in de verf en laat Jezus geboren worden in de marge van de toenmalige samenleving, als voorafspiegeling van hoe Jezus later zelf kleine en eenvoudige mensen centraal zal stellen. Daarentegen besteedt Matteüs meer aandacht aan Jezus’ koninklijke afstamming en stelt hem reeds in zijn geboorteverhaal voor als een nieuwe Mozes, wat eveneens in de lijn van zijn evangelie als geheel ligt. Beiden stellen ook slechts één van Jezus’ ouders centraal: het geboorteverhaal van Lucas draait rond de eenvoudige en oprechte Maria en maakt slechts terloops melding van Jozef, terwijl Maria bij Matteüs duidelijk in de schaduw van de rechtvaardige Jozef staat. Tekenend voor dit contrast is de aankondiging van Jezus’ geboorte, die bij Lucas door de engel Gabriël aan Maria gebeurt, en bij Matteüs door een niet bij naam genoemde engel in een droom aan Jozef.
De volledige versie van dit artikel kan u terugvinden in EZRA Bijbels tijdschrift 24: december 2014, verkrijgbaar voor €5, incl. verzending, door overschrijving op rekeningnummer BE98 1237 7805 2493 ter attentie van de Vlaamse Bijbelstichting, met vermelding van ‘Ezra24′.
Leden van de Vlaamse Bijbelstichting krijgen het recentste nummer van EZRA om de drie maanden gratis opgestuurd.
→ Ontdek alle voordelen van het VBS lidmaatschap.