Het evangelie volgens Matteüs

Dit artikel verscheen in VBS-Informatie. In 2009, bij het begin van de 40ste jaargang, kreeg het blad een nieuwe vormgeving. Sindsdien verschijnt het onder de naam Ezra – Bijbels tijdschrift.
→ Bekijk de recentste nummers van Ezra – Bijbels tijdschrift.
 
Leden van de Vlaamse Bijbelstichting krijgen het recentste nummer van EZRA om de drie maanden gratis opgestuurd.
→ Ontdek alle voordelen van het VBS lidmaatschap.

Door R. Michiels in VBS-Informatie 1972 nr. 1

Het evangelie volgens Matteüs is één van de drie synoptische evangelies. Het gaat terug op dat van Markus. In tegenstelling met Markus is het echter het evangelie van de woorden van Jezus. Daarvoor beschikte Matteüs over een bron die hij gemeenschappelijk had met Lukas. Beide laatste evangelisten hadden daarbij nog heel wat eigen materiaal tot hun beschikking.

a) Opbouw van het Matteüsevangelie
Matteüs heeft deze Jezuswoorden in vijf redevoeringen ondergebracht. Ze hebben alle betrekking op het Rijk der hemelen, waarvan ze telkens één aspekt naar voren brengen (de bergrede in 5-7, de zendingsrede in 10, de parabelrede in 13, de kerkelijke rede in 18, en de strafrede tegen de Farizeeën, gevolgd door de eschatologische rede, in 23-25).

Deze vijf redevoeringen worden telken voorafgegaan voor verhalende gedeelten. De verschillende perikopen die deze narratieve sekties uitmaken, werden door de evangelist met zorg gekozen in het kader van deze redevoeringen. Ze leiden in, berieiden ze voor of illustreren ze. Of in één woord, ze belichten er telkense de tema’s van (3-4, 8-9, 11-12, 14-17 en 19-22).

Bij deze vijf redevoeringen, voorafgegaan door vijf narratieve sekties, horen het kindsheidsevangelie (1-2) als proloog en het lijdensverhaal en de verschijningsverhalen (26-28) als slot en als epiloog.

In dit geheel van vijf delen is duidelijk een opgaande lijn (van 4,12 tot 13,58) aanwezig, gevolgd door een neerdalende lijn (van 14,1 tot 25,46). Het eerste gedeelte valt samen met Jezus’ suksesvol optreden. In het tweede gedeelte is de scheiding voltrokken en houdt Jezus zich bezig met de geloofsvorming van de eigen groep leerlingen.

b) Teologie van het Matteüsevangelie
Ieder evangelie is onderscheiden van de andere evangelies. O.m. door de eigen omstandigheden waarin het geschreven werd, door het eigen genie van zijn auteur(s), vooral door de eigen teologische doelstellingen. geen enkele evangelie mag bovendien gezien worden als een Jezusbiografie. Veeleer zijn de evangelies geloofsgetuigenissen aangaande de historische Jezusfiguur. Ook het Matteüsevangelie brengt een eigen interpretatie van de Jezusfiguur in het licht van het geloof van de kristengemeenschap waartoe de evangelist behoort en waarin hij leeft. Meer bepaald is deze gemeente een joods-kristelijke gemeenschap. Zij betrekt dus haar leden vooral uit het jodendom. Daarom heeft ze ook steeds opnieuw te maken met de synagoge.

Het evangelie volgens Matteüs is dan ook een typisch joods-kristelijk evangelie. Enerzijds staat er de verhouding tussen het Oude en het Nieuwe Verbond of de oude en de nieuwe gerechtigheid centraal. Anderzijds wordt er de specifieke kristelijk levensgedraging of levenswijze getekend tegenover de joodse. Zijn evangelist schrijft het evangelie van de ‘vervulling’. De gemeente waartoe hij behoort, is er zich duidelijk van bewust een zending te vervullen tegenover het jodendom, waarmee ze anderzijds in konflikt getreden is. Het evangelie dat uit deze gemeente gegroeid is, is dan ook a.h.w. de laatste uitnodiging tot Israël, opdat het oog zou hebben voor de ontwikkeling van Gods heilplan. Dit plan is immers tot vervulling gekomen in het ‘Rijk der hemelen’ (of Gods weldoende heerschappij over de mensen): aangekondigd in het Oude Testament, aanwezig gesteld in Jezus die de verwachte Messias is en de nieuwe leraar, en thans blijvend aanwezig in de Kerk die het nieuwe en ware Israël is, de erfgename van de synagoge, uitgegroeid tot universele kerk.