Barmhartigheid in het Nieuwe Testament

Door Laura Tack in EZRA Bijbels tijdschrift 31: september 2016

Geselecteerde fragmenten

Als iemand een christen vraagt om een voorbeeld te geven van barmhartigheid in het Nieuwe Testament, dan is de kans groot dat hij of zij naar de parabel van de barmhartige Samaritaan (Lc 10,25-37) zal verwijzen. De voorkeur voor deze parabel is terecht. Deze gelijkenis is niet alleen een appellerend voorbeeld van hoe barmhartigheid zich in het dagdagelijkse, christelijke leven kan vertalen. Zoals we zullen zien komen in deze parabel ook verschillende aspecten samen van wat we het nieuwtestamentische barmhartigheidsbegrip zouden kunnen noemen.

[..]

We vinden de eerste verwijzing naar barmhartigheid terug in een ingewikkelde redenering in hoofdstuk 9, die een antwoord wil bieden op de vraag of de goddelijke uitverkiezing van Israël onrechtvaardig is (Rom 9,14). Paulus baseert zijn antwoord in op een schriftcitaat (Ex 33,19) waarmee hij duidelijk wil maken dat Gods barmhartig handelen (oiktiro) berust op zijn vrije wil (Rom 9,15). In vers 16 concludeert hij dan: ‘Het hangt dus niet af van de wil of de inspanning van de mens, maar van Gods ontferming (eleeo)’, een conclusie die hij herhaalt in vers 18.

Deze kernidee wordt verder verhelderd in de daaropvolgende hoofdstukken. Barmhartigheid wordt opnieuw vermeld in hoofdstuk 11. Het concept wordt vermeld in het hoogtepunt van de argumentatie (Rom 11,30-32; eleeo). De grondslag van de redenering is ook hier duidelijk: Gods barmhartigheid en zijn vrije wil krijgen absolute prioriteit.

[..]

In zijn eigen discours over barmhartigheid benoemt Jezus zichzelf in de synoptische evangeliën trouwens nooit als de vleesgeworden barmhartigheid van God. In zijn redevoeringen legt hij daarentegen de nadruk op de barmhartigheid van de Vader. Dit blijkt vooral uit Lucas 6,36, het bijbelvers dat door paus Franciscus uitgekozen werd als centrale slogan voor het jubeljaar van de barmhartigheid. ‘Wees barmhartig, zoals jullie Vader barmhartig is’ maakt deel uit van de zogenaamde redevoering in de vlakte (Lc 6,20-49) en is een oproep tot navolging van de barmhartigheid van de Vader. Een vergelijking met de paralleltekst in Matteüs 5,48 is verhelderend. ‘Jullie zullen dus onverdeeld goed zijn, zoals jullie hemelse Vader onverdeeld goed is’. Letterlijk staat er: ‘Jullie zullen perfect zijn (teleioi) zoals jullie hemelse Vader perfect is’. Lucas heeft echter goed begrepen dat de oudtestamentische God nooit als ‘perfect’ wordt omschreven. Barmhartigheid is daarentegen een van zijn voornaamste kenmerken.

[..]

Deze gelijkenissen leren de lezer dus hoe de barmhartigheid van God verschillende gezichten heeft. Eén gezicht is Jezus, die we leren kennen in de evangelies en die op een exemplarische wijze naar het voorbeeld van de barmhartige God handelt. Andere gezichten zijn die van de protagonisten in de parabels: de herder, de vrouw met de drachmen en de vader van de verloren zoon. Het gelaat van de barmhartigheid licht ook op in de Samaritaan die ‘barmhartigheid heeft bewezen’ aan de gewonde langs de weg (Lc 10,37). Hij nodigt ons uit om op een radicaal nieuwe manier naaste te worden van onze medemens, over de etnische grenzen heen en op een manier die ook de grenzen van de rechtvaardigheid overschrijdt.

Dit nummer van Ezra – Bijbels tijdschrift is nog steeds verkrijgbaar. Losse nummers zijn bestelbaar voor 6 euro, incl. verzendingskosten, door overschrijving op rekeningnummer BE98 1237 7805 2493 ter attentie van de Vlaamse Bijbelstichting, met vermelding van ‘Ezra31’.

Leden van de Vlaamse Bijbelstichting krijgen het recentste nummer van EZRA om de drie maanden gratis opgestuurd.
→ Ontdek alle voordelen van het VBS lidmaatschap.