‘Mijn God, mijn God, waarom hebt U mij verlaten?’ Psalm 22 in rabbijnse en patristische exegese
Door Elke Verbeke in EZRA Bijbels tijdschrift 13: maart 2012
‘Mijn God, mijn God, waarom hebt U mij in de steek gelaten?’. Deze wanhopige vraag wordt, zeker in de aanloop van Pasen, makkelijk herkend als een uitroep van Jezus aan het kruis, maar wie enigzins bijbelvast is, weet dat deze uitroep al in het Oude Testament terug te vinden is, meer bepaald in Psalm 22.
De spreker die in deze psalm aan het woord is, heeft zwaar te lijden onder wat hem overkomt. Hij klaagt, bidt en roept om hulp, maar God antwoordt niet (v. 3). Hij noemt zichzelf een worm (v. 7). Hij wordt bespot om zijn vertrouwen in de Heer (v. 8-9) en voelt zich omringd door stieren (v. 13), leeuwen (v. 14) en honden (v.17). Het einde lijkt nabij in het eerste deel van deze psalm. Meer naar het einde toe echter verandert de toon van de psalm in een dank- en loflied. De psalmist belooft de Heer te prijzen (v. 23) en te verkondigen hoe Hij de ongelukkigen redt (v. 25).
Het exegetische materiaal over deze psalm is bijzonder divers en te uitgebreid om exhaustief te behandelen. We hebben ervoor gekozen om na een algemene inleiding over intertextualiteit in Oude en Nieuwe Testament enkele uiteenlopende perspectieven uit de joodse en de christelijke traditie te behandelen. Dit artikel wil vooral de interesse wekken: laat het een proevertje zijn van de ongekende invalshoeken en interpretaties die de vroege joodse en christelijke tradities nog voor ons in petto hebben.
[..]
Ook binnen de christelijke traditie werd men met problemen geconfronteerd tengevolge van de christologische interpretatie. Uit de geschriften van de vroege kerkvaders blijkt dat de vergelijking van Christus met een worm in deze psalm hen intrigeerde. Anders dan in de joodse traditie gaat er in de patristische exegese veel aandacht naar vers 7 van Psalm 22: ‘Maar ik ben een worm, ik tel niet mee, veracht bij het volk, verguisd bij de mensen’. Als deze psalm effectief werd uitgesproken door Jezus aan het kruis, hoe kan het dan dat Jezus, Zoon van God, zichzelf een worm noemde?
De volledige versie van dit artikel kan u terugvinden in EZRA Bijbels tijdschrift 13: maart 2012, verkrijgbaar voor €5, inclusief verzending, door overschrijving op rekeningnummer BE98 1237 7805 2493 ter attentie van de Vlaamse Bijbelstichting, met vermelding van ‘Ezra13′.
Leden van de Vlaamse Bijbelstichting krijgen het recentste nummer van EZRA om de drie maanden gratis opgestuurd.
→ Ontdek alle voordelen van het VBS lidmaatschap.